Romalıların baskısından kaçan ilk Hristiyanlar, toprağı oyarak yer altı kentleri yapmışlar ve buralarda saklanarak yaşamlarını sürdürmüşlerdir. İlk Hristiyanların sığındıkları bu yer altı mezarlarına katakomp denir. Katakomplar; uzun galeriler, küçük odalar ve geçitler şeklindedir. 4. yüzyıldan sonra yerlerini kiliselere bırakan katakomplar dinsel ziyaret yerlerine dönüşmüştür.
Kapadokya yöresinde yer altı şehirleri kuran ilk Hristiyanlar, girişleri kolayca fark edilemeyecek şekilde yapılmış bu şehirlerde saklanarak Romalı askerlerin zulmünden kurtulabilmişlerdir. Kurulan bu yer altı şehirlerinde uzun süre dışarı çıkmadan yaşamak zorunda kaldıkları için yer altına erzak depoları, havalandırma bacaları, şarap imalathaneleri, kiliseler, manastırlar, su kuyuları, tuvaletler ve toplantı odaları yaparak yaşam alanlarını genişletmişlerdir.
Kapadokya, Erken Dönem Hristiyanlık sanatı açısından da önemli bir yere sahiptir. 1. yüzyıldan sonra katakomplarda yaşamaya başlayan ilk Hristiyanlar, bu yapıların duvarlarını Hristiyanlıkla ilgili çeşitli resimlerle süslemişlerdir. Resimlerde estetik kaygıdan çok yeni bir din görüşünü en yalın biçimde yansıtma çabası ön plandadır. Üzerlerindeki baskıdan ötürü duygularını sembollerle anlatan ilk Hristiyanların ortaya koyduğu bu sanat, sembolik bir sanattır. Bu sembollerin en çok kullanılanları; güvercin, tavus kuşu, balık, kuzu, iyi çoban, çiçekli bahçe ve gemi motifleridir. Kapadokya yöresinde birçok manastır, kilise, şapel ve evlerin duvarlarına yapılan resimler Bizans resim sanatının öncüleri olmuştur.
YERALTI ŞEHİRLERİNİN YAPISAL ÖZELLİKLERİ
-Yüzlerce odadan oluşan yeraltı şehirlerindeki mekanlar birbirine uzun galeriler ve labirent gibi tünellerle bağlanmıştır.
-Galerilerin alçak, dar ve uzun olmasının düşmanın hareketlerini kısıtlamak için olduğu düşünülmektedir.
-Katlar arasında mekânları birbirinden ayıran savunma amaçlı sürgü taşları bulunmaktadır. İçerden açılan dışardan açılması mümkün değildir.
-Ortalarında yer alan delik kapıyı açmaya yaradığı gibi arkadan gelebilecek düşmanı görmeye veya ok ve mızrak gibi silahlarla düşmana saldırmaya yaramaktadır.
-Yeraltı şehirlerinin en eski katları genelde giriş katları olup, daha ziyade ahır olarak kullanılmıştır. Bunun nedeni olarak hayvanları daha aşağı katlara indirmenin zorluğu düşünülmektedir.
-Gerek kışın gerekse yazın ılık olan yeraltı şehirlerinde mutfaklar da genelde üst katlardadır. Malzemelerin kolay taşınabilmesi için üst katlara inşa edilmişlerdir.
-Katlar arasında odaların tavan ve taban kısımlarında iletişim maksadıyla yapılmış, çapı 5-10cm „yi geçmeyen haberleşme delikleri bulunmaktadır.
-Bu yerleşim yerlerinde dışarıdan gelecek tehlike karşısında sığınak olarak kullanılan oturma birimleri, hatta mezarlık alanı bulunmaktadır. Yeraltı yerleşimleri içinde hem havalandırma hem de haberleşme maksadıyla yapılmış çoğu zaman yeraltı yerleşiminin tabanı ile bağlantılı bacalar bulunmaktadır. Bu havalandırma bacaları aynı zamanda su kuyusu olarak da kullanılmıştır.
Yeraltı şehrinde Ģırahane olarak kullanılan mekanda üzüm ezilen
ve akıtılan yer
sürgü taşı
DERİNKUYU YERALTI ŞEHRİ
Kapadokya yeraltı şehirlerinin Bizans döneminde yoğun olarak kullanıldığı düşünülmektedir. Asur Kolonilerinin de izlerini taşıyan Derinkuyu Yeraltı Şehri’nde, II. yüzyılda Roma zulmünden kaçıp Mezopotamya üzerinden Kayseri’ye, oradan da Kapadokya’ya gelen ilk Hristiyanların yaşadığı söylenmektedir. Girişleri kolay bulunmayan bulunsa da kolay girilemeyen bu dünya, ilk Hristiyanları Romalı askerlerden ve Arap akıncılardan korunmuş olabilir. Yeraltı kentleri mimarisi ve yerleşme dinamikleri olarak ilginç yanlar da barındırmaktadır. Ayrıca yaklaşık elli bin insanın bu derinliklerde hiç dışarı çıkmadan uzun süre yaşadığı söylenmektedir.
50.000 kişi gibi bir nüfusun güneş yüzü görmeden, temiz hava baca ve kanalları sayesinde yaşadığı tahmin edilen bu yeraltı şehrinde (rahipler, papazlar, çocuklar, aileler) ilginç yapılanmaların izleri de kayıtlara geçmiştir. Bu yapılanmalarda kumarhaneler, kiliseler, sürgülü kapılar, evler ve tımarhane gibi kullanımların da olduğu bilinmektedir.
KAYMAKLI YERALTI ŞEHRİ
Nevşehir’in tarihi yeraltı yerleşmelerinden en çok bilinen ikincisi de Kaymaklı tarihi yeraltı şehridir. Kaymaklı Yeraltı Şehri, Nevşehir’e yirmi kilometre uzaklıkta olan Ihlara Yolu üzerindeki Kaymaklı Kasabası’ndan ismini almaktadır.Milattan önce 3000 yılına uzanan oluşumları, 1500 yıllık gelişmesi sayesinde bugün ilk dört katıyla tarihin inceliklerini görebilme imkânı sağlamaktadır. Kaymaklı’nın tarihi M.Ö. 3000yılına kadar gidiyor. Hititler Dönemi’nde yapılmış bu şehir sekiz katlıdır. Roma ve Bizans dönemlerinde diğer alanların da oyulmasıyla genişletilerek yeraltı şehrine dönüştürülen Kaymaklı, tüf kayalara oyulmuştur. Bir topluluğun geçici olarak yaşayabilmesi için gerekli barınma şartlarına uygun olan alanda, dar koridorlarla birbirlerine bağlanan oda ve salonlar , şarap depoları, su mahzenleri, mutfak ve erzak depoları, havalandırma bacaları, su kuyuları bulunmaktadır. Ayrıca kilise ve dışarıdan gelebilecek herhangi bir tehlikeyi önlemek için kapıyı içten kapatan büyük sürgü taşları yer almaktadır.
KAYNAKÇA
Kocalar,A.(2018).ARKEOLOJİK YERALTI YERLEŞMELERİ VE KORUMA SORUNLARI:
NEVŞEHİR YERALTI ŞEHİRLERİ (DERİNKUYU, KAYMAKLI).Dergipark,3,3. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/656823
ÇEKİÇ , G.(2008).KAPADOKYA’DA YERALTI YERLEŞMELERİNİN YERSEÇİMİ OLUŞUMU GÜNÜMÜZDE PLANLAMAYA ETKİSİ: KAYMAKLI – DERİNKUYU ÖRNEKLERİ .Yüksek lisans tezi. Selçuk Üniversitesi. http://acikerisimarsiv.selcuk.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/123456789/6323/178272.pdf?sequence=1&isAllowed=y
https://muze.gov.tr/urun-detay?CatalogNo=WEB-KYY01-01-008
Erken Hristiyan Sanatı
Kaymaklı Yeraltı Şehri Nevşehir | Kapadokya
Hazırlayan : Zeynep ÖZCAN
ERKEN HRİSTİYAN-BİZANS 
Yorum bırakın