Anikia, iyi bir dindar olarak annesi Placidia ve büyük annesi Licinia Eudoksia ve büyük
büyük annesi Athenis Aelia Eudokia’nın banilik geleneğini devam ettirmiş ve erken
Hıristiyan ve erken Bizans dönemi için çok önemli bir kadın bani olmuştur.Lucinia Eudoksia (422-462), 440-450 arasında Azize Euphemia’ya ithaf edilen kiliseyi
kurmuş, kızı Placidia 461-472 arasında kilisenin süsleme programı yapmış ve Anikia
Iuliana ise 527-528 yılında ölümünden önce kiliseyi tamamlamıştır.
1960 yılında İstanbul’un Saraçhane semtinde, yeni bir belediye binası inşası için
çalışmalara başlandığında, buldozerlerin büyük mermer bloklar, tuğla ve taş parçaları
ile karşılaşmaları nedeniyle yapım faaliyetleri durdurulmuş ve arkeologlar yapının
kimliğini belirlemek üzere çalışmalara başlamışlardır. 1964-1969 yılları arasında
İstanbul Arkeoloji Müzesi Eski Çağlar Bölümü ve Dumbarton Oaks işbirliği ile
gerçekleştirilen ve altı dönem boyunca süren kazılar sonucunda çok görkemli bir kilise
ile karşı karşıya olunduğu fark edilmiştir (Şekil 2). Dumbarton Oaks’tan Martin Harrison
ve İstanbul Arkeoloji Müzesi’nden Nezih Fıratlı’nın yapının mimarisi ve süslemeleri, Cyril Mango ve İhor Ševčenko’nun, ise yıkıntılar arasından gün ışığına çıkan Grekçe
bir yazıt üzerindeki çalışmaları, kilisenin isminin ve banisinin belirlenmesini sağlamıştır.
Kilise, Romalı-Bizans Prensesi Anikia Iuliana’nın baniliğini yaptığı Aziz Ployeuktos Kilisesi’dir.
Aziz Polyeuktos Kilisesi, Mese caddesi boyunca Theodosios Forumu’ndan geçerek
Havariyyun Kilisesi’ne varan resmi geçit güzergahının üzerinde ve Anikia’nın kendi
sarayının yanında çok önemli bir konumda bulunmaktaydı. 524-527 yılları arasında 11 inşası sürdürülen kilise, muhtemelen o zamana kadar Konstantinopolis’te görülen en muhteşem yapı idi.
1960’lı yıllar boyunca Martin Harrison başkanlığında kazıların devam etmesi kilisenin
görkemini ve büyüklüğünü de gözler önüne sermiştir. Sadece temelleri günümüze
ulaşabilmiş kilisenin yapı strüktürünü dikkatli bir şekilde inceleyen Amerikalı arkeolog
Harrison, kilisenin planını ve restitüsyon çalışmasını yapmıştır. Kilise her kenarı 52
metreden biraz daha az uzunluğa sahip devasa boyutlarda kare bir anıttı. Narteksin
batısında atrium ve onun da kuzeyinde vaftizhane olabilecek büyük ve karmaşık bir
yapı bulunmaktaydı. Üstteki nişlerle bölünmüş ana mekan, iki temel duvarların
arasında nefleri birbirinden ayıran sütun sıralarını bulunduruyordu.
Kare bir yapı olan kilisenin ana girişine avludan sadece temelleri ve en alt basamağı
günümüze kalan bir merdivenle ulaşılabilmekteydi. Merdivenin uzunluğu 5 metre idi.
Kare plan ve naos ile nefler arasındaki temel duvarların aşırı kalınlığı kilisenin kubbe ile
örtülmüş olabileceğini düşündürtmüştür Kubbe, orta nefin duvarlarının kalınlığı üzerinde
yükselmekte, nefin geri kalan üçte ikisi ise tonozla örtülmüş bir kubbeli bazilika olmalıdır.
Kilise merkezi mekana vurgu yapması ile Ayasofya ile benzeşmektedir. Özellikle teknik olarak her iki yanda dört adet eksedraya dayanması ve pencere altlarının iki tympanium duvarlarıyla hafifletilmesi Ayasofya’yı andırmaktadır.Üst örtüsü konusunda tam bir bilgiye sahip olmadığımız kilisenin eksedraları konusunda Yerasimos; kilisenin kesinlikle eksedraları olduğunu çünkü kemer parçalarında Anicia’ya ait yazıt bulunduğunu ve bu yazıtın kilisenin eksedra sistemini yeniden tanımlamaya olanak sağladığını bildirmektedir.
Aziz Polyeuktos Kilisesi; iki sütunla üç kemere bölünmüş, iki katlı ve yarım daire biçimli dört eksedrayla desteklenen, kubbeli bir merkezi planın görüldüğü ilk yapı olması bakımından da
Bizans sanatı açısından önemli bir yapıdır.
KAYNAKÇA
Canko, D .(2017).Bizans Prensesi Anikia Iuliana’nın Baniliği ve Aziz Polyeuktos Kilisesi .Dergipark .(47-63) ,2(1) Erişim:322129 (dergipark.org.tr)
Gazioğlu , H.BİR İMPARATORLUK KÜLTÜ OLARAK AYASOFYA VE AZİZ POLYEUKTOS KİLİSESİ Erişim: (DOC) Bir İmparatorluk Kültü Olarak Ayasofya ve Aziz Polyeuktos Kilisesi | Hüseyin Hakan Gazioğlu – Academia.edu
Hazırlayan : ZEYNEP ÖZCAN
ERKEN HRİSTİYAN-BİZANS 
Yorum bırakın