Yeni Aziz Apollinare Bazilikası, 35 metre uzunluğunda ve 21 metre genişliğinde Teoderik tarafından 500’lü yıllarda inşa ettirilen bir geç antik çağ bazilikasıdır.
Bazilika İtalya’nın Ravenna şehrinde bulunmaktadır.
Helenistik türünde bir bazilika örneğidir.
Constantinus Dönemi Hıristiyan Mimarisi Kilise yapısının Hıristiyanlık dinsel törenlerine özgü bir biçim kazanması ve anıtsal boyutlarda uygulanmasının ilk örnekleri imparator I. Constantinus döneminde (306-337) görülmektedir. 313 yılında I. Constantinus’un Hıristiyanlığı resmen kabul etmesiyle, kamusal tapınmaya uygun dolayısıyla geniş kitlelere cevap verecek bir yapı tipine ihtiyaç vardı. Domus ecclesialar kalabalık cemaatlerin toplanması ve tapınması için yetersiz kalmıştı. Kalabalıkları içine alacak, içinde gösterişli bir liturjinin yapılabileceği anıtsal bir yapı, Roma’nın mimari envanteri içinden seçilebilirdi. Yeni Hıristiyan mimarisinin, eski dinlerin pagan tapınaklarını iki yönden kullanması uygun değildi. Birincisi bunlar büyük insan topluluklarını içlerine alabilecek genişlikte iç mekânlara sahip değildi. Dahası bunlar tamamen pagan tanrılarına ve Roma imparatorlarına dair tapınma simgeleriyle doludur. Çok tanrılı dini hiçbir şekilde çağrıştırmayacaktı. Bu yüzden I. Constantinus ve kilise yetkilileri dindışı kamu yapılarına yöneldiler. Bunun için de en uygun plan tipi “bazilika” olarak adlandırılan adalet bazilikalarıydı. Kamusal toplantılar için tasarlanmıştı. Pazar yeri, mahkeme salonu veya kabul salonu olarak kullanılan, büyük kalabalıkların toplandığı anıtsal yapılardı. Genelde uzunlamasına dikdörtgen planlı ahşap çatılı binalardı. Bazilika kelimesi, Yunanca “hükümdar” anlamına gelen Basileus kelimesinden gelmektedir. Roma döneminde hükümdar için yapılan imapartorun adaletini sürdüren bu sivil bazilikalar artık manevi hükümdar İsa için yapılmaya başlanmıştır. İmparator da yeryüzünde tanrının, İsa’nın temsilcisi olarak kabul edilmekte, bir bakıma da bu yapılarla gücünü göstermekteydi.
http://auzefkitap.istanbul.edu.tr/kitap/kulturelmiras_ao/bmsanati.pdf
Benzerlerine göre basit yapılı bir bazilika olan San’t Apollinare girişte bir narteks bulunur. Ana nef ile birlikte sağında ve solunda iki yan nefi vardır. En önde dışarı doğru yarım daire şeklinde olan bir apsise sahiptir.
Kilise içinde ana nefin üzerinde arkadlar bulunur. Bu nedenle ana nef, yan neflerden ve narteksten daha yüksek inşa edilmiştir.
Yapıda korint sütun başlıkları kullanıldığı görülmektedir.
Bazilika sadece tek bir amaca hizmet etmemiştir. Birden çok amaç için kullanılmıştır.
- Dini ritüellere ev sahipliği yapmış,
- Teoderik’in saray kilisesi işlevini üstlenmiş,
- Temsili politik gibi diğer fonksiyonları da karşılamıştır.
Yapı birden çok fonksiyona hizmet ettiği için sadece yapıldığı zamanın ihtiyaçlarını karşılamakla kalmamış günümüzde dahi kilise ayinlerinin yanı sıra kamu toplanma alanı olarak da kullanılmaktadır.
San’t Apollinare Bazilikası ilk yapıldığı dönemdeki halini büyük oranda korumuştur. Ancak zemin seviyesi 16. yüzyılda orjinal seviyesinden yaklaşık 1,5 metre yükseltilmiştir. Giriş cephesinde de bazı değişiklikler olmakla beraber yapının yanında bulunan kulede sonradan yapılmıştır.
Bir deprem sonucu apsis bölümü çökmüştür ve yenilenmek zorunda kalınmıştır. Bu nedenle apsis kısmında herhangi bir mozaik süslemesi görmek mümkün değildir.
Yapıya genel anlamda baktığımız zaman yaklaşık olarak 1500 yıldır yaşanan deprem, istila ve siyasi değişimler sonucu maruz kaldığı tadilatları düşünecek olursak günümüze kadar varlığını iyi korumuştur.
Yapının ilginç özelliklerinden biriside Konstantinopolis’ten getirilen Prokonnesos mermeridir. Yapı içindeki mozaikler ve sütunlar bu mermer ile yapılmıştır.
Ana nefin yan neflerden yüksek olduğu bölümde bulunan duvarlar mozaiklerle süslenmiştir. Burada 3 sıra halinde çeşitli mozaikler bulunur. Yapıya ışık sağlayan pencerelerin üst kısmında 13’ü kuzey 13’ü güney duvarında olmak üzere 26 adet kristolojik tasvir bulunur. Bu tasvirler 1,02 – 1,21 metre boyu ve 1,17 – 1,38 metre genişliğindedir. Kilise içerisinde 12 metre yükseklikten itibaren başlamaktadırlar. Bu sahnelerde temel olarak İsa’nın mucizeleri(kuzey duvarı), ve çilesi(güney duvarı) tasvir edilmiştir. Erken Hristiyan sanatı içerisinde önemli bir değere sahip olan bu tasvirler küçük sanatlar dışında anıtsal bir yapıda günümüze kadar bozulmadan ulaşan ilk tasvirlerdir. Pencerelerin yanında ismen belirtilmiş peygamber, piskopos, ve havari tasvirleri bulunur. Pencere kısmı ve arkadlar arasında bulunan bölümde ise Hristiyan şehitlerinin kafilesi bulunur.
https://tr.whttps://tr.wikipedia.org/wiki/Yeni_Aziz_Apollinare_Bazilikas%C4%B1
Yapının inşasında başka yapılardan getirilmiş devşirme malzemelerde kullanıldığı için sütunların gövde uzunluklarında sorunlar yaşanmıştır. Bu sorunda impost başlık kullanılarak çözülmüştür.
İMPOST BAŞLIK NEDİR ?
San’t Apollinare Bazilikasının genelde diğer bazilikalarda bulunan galeri katı yoktur. Çatı kısmı ahşap çatıyla örtülüdür. İç mekandaki tavan günümüze kadar korunmuş olan geç döneme aittir. Yapının sadece dışına bakarak iç mekan hakkında doğru bir varsayıma varmak pek olası değildir çünkü yapının dışı olabildiğince gösterişsiz iken iç mekandaki duvarlar tam tersi mozaiklerle kaplıdır. İç mekandaki duvarlarda bolca mozaik bezemeler kullanılmıştır.
Yapının içindeki sağ ve sol duvarda bulunan mozaikler eşit mesafe aralıklarla yapılmış, sütunlar da karşılıklı belli bir simetriğe göre iç mekana yerleştirilmiştir. Mozaik bezemeler de Hristiyan tarihi için önemli olan kişilikler tasvir edilmiştir. Adeta bir hikaye anlatır gibi tasvirlerle bir ahenk oluşturulmuştur.
Yapıya ışık sağlayan pencerelerin hemen üst kısmında 13’ü sağ, 13’ü sol duvarda olmak üzere toplamda 26 adet kristolojik tasvir bulunmaktadır. Yazıyla ifade edilebilecek bir durum tasvir yoluyla yapıya işlenerek yapıyla beraber bir uygunluk sağlanmış. Böylelikle yapının anlatım ifadesi daha da güçlenmiştir.
Yapıda çok sayıda mozaik tasvirleri kullanılmış olmasına rağmen bu tasvirler birbirinden bağımsız değil, aksine iç mekanın tek bir kompozisyon şeklinde algılanmasını sağlamıştır. Bunu da uygunluk ve dağıtım ilkeleri doğrultusunda mekana eşit bir şekilde yansıtmayı başarmışalardır.
Planda da görüldüğü gibi mekanların oranları belli bir düzene göre oluşturulmuş. Narteks, yan nefler, ana nef ve apsis bölümleri kullanım amacına uygun olarak düzenlenmiştir. Bema ve apsis kısmını din görevlisi olan papaz veya piskoposlar kullandığı için daha küçükken yan ve ana neflerde halk toplanıp dua ettiği için oransal olarak daha büyük tasarlanmıştır.
Oransal olarak ana nef, yan neflerden daha çok insanı alacağı için ana nefte ki kapı boyut olarak daha geniş tasarlanmıştır. İç mekanda karşılıklı olarak sağ ve solda 12’şer adet olmak üzere toplam 24 adet sütun vardır. Bu sütunlar yapıda taşıyıcı eleman görevi görmektedirler.
Doğal ışıktan faydalanmak için bazilikanın içinde birden çok açıklık -pencere- bırakılmıştır. Böylelikle iç mekanın loş ve kasvetli bir havaya bürünmesinin önüne geçilmiştir.
KAYNAKLAR
- https://tr.wikipedia.org/wiki/Yeni_Aziz_Apollinare_Bazilikas%C4%B1
- HTTP://AUZEFKİTAP.İSTANBUL.EDU.TR/KİTAP/KULTURELMİRAS_AO/BMSANATİ.PDF
- Vitruvius, Mimarlık Üzerine On Kitap
HAZIRLAYAN: BAVER YAVUZ
NO: 21849516
ERKEN HRİSTİYAN-BİZANS 
Yorum bırakın